Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΛΙΒΕΡΟ ΕΙΔΩΛΟ ΤΗΣ

"...δίδωσι δ' ουκ εμ' αλλ' ομοιώσασ' εμοί
είδωλον έμπνουν ουρανού ξυνθεισ' άπο 
Πριάμου τυράννου παιδί. Και δοκεί μ' έχειν-
κενήν δόκησιν , ουκ έχων." 
("Στο παλικάρι του Πριάμου δεν έδωσε το σώμα μου
αλλά το είδωλό μου, ένα πλαστόν ομοίωμα από αέρα φρέσκο.
Μ' αυτό κοιμάται ο δύστυχος , αυτό χαϊδεύει και ζει με την 
ψευδαίσθηση πως με κρατά στην αγκαλιά του, ενώ κρατάει το
σύννεφο." )(Ευριπίδης , Ελένη, 33-36, μετ. Κ. Χ. Μύρης, εκδ. Πατάκη)


     Το δημοκρατικό πολίτευμα γεννήθηκε στην αρχαία Αθήνα και υπήρξε το εκπληκτικό αποτέλεσμα οραμάτων και σκληρών πολιτικών αγώνων εκατό και πλέον ετών που οδήγησαν σταδιακά την πόλη, από την εξουσία του βασιλέα ή των ολίγων, στην εξουσία των πολιτών. 
   Πρώτος νομοθέτης που έθεσε τα θεμέλια της δημοκρατίας στάθηκε ο Σόλων, ο οποίος εξελέγη Επώνυμος Άρχων το 594-593 π.Χ. , εν μέσω βίαιης και μεγάλης διάρκειας λαϊκής εξέγερσης, για να συμβιβάσει τα πράγματα  μεταξύ της άρχουσας τάξης και του λαού. Ο Σόλων προσπάθησε να βρει την χρυσή τομή: Απαγόρευσε τα δάνεια με εγγύηση το σώμα, κατήργησε τα ιδιωτικά και δημόσια χρέη ("σεισάχθεια") και εισήγαγε νέο πολίτευμα, παραχωρώντας για πρώτη φορά στους πιο φτωχούς τα αξιώματα να εκλέγονται δικαστές και να συμμετέχουν στην Εκκλησία του δήμου. Αλλά οι πολιτικές διακρίσεις με βάση την περιουσία συνέχισαν να υφίστανται και η μεγάλη μεταρρύθμιση του Σόλωνα δεν αρκούσε για να χαρακτηριστεί το πολίτευμα δημοκρατία. Αυτό επετεύχθη με την νομοθεσία του Κλεισθένη ( 508-507 π.Χ.) και επεκτάθηκε με την νομοθεσία του Εφιάλτη (462-461 π.Χ.).
    Τέσσερα ήταν τα χαρακτηριστικά της αθηναϊκής δημοκρατίας: (α) Η άμεση άσκηση εξουσίας από το σύνολο των πολιτών μέσω της συνέλευσης της "Εκκλησίας του Δήμου", η οποία ασκούσε κατ' αποκλειστικότητα την νομοθετική εξουσία και επιφύλασσε για την ίδια την άσκηση των ζωτικών τομέων της εκτελεστικής εξουσίας, τον εξοστρακισμό και ενίοτε την δικαστική εξουσία, (β) η συμμετοχή όλων των πολιτών στα δημόσια αξιώματα (βουλή δικαστήρια κλπ) όπου επιλέγονταν μέσω κλήρωσης, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων (λ.χ. στρατηγοί), όπου προβλέπετο εκλογή, (γ) ο κανόνας ότι ουδείς πολίτης μπορεί να εκλεγεί στο ίδιο αξίωμα περισσότερες από μία φορά (εξαίρεση και πάλι οι στρατηγοί) και (δ) ο απόλυτος και χωρίς καμία εξαίρεση δημόσιος έλεγχος και λογοδοσία όλων όσοι ασκούσαν δημόσιο αξίωμα, πριν, κατά την διάρκεια και μετά την παρέλευση των καθηκόντων τους.
   Η δημοκρατία της Αθήνας, η οποία περισσότερο από κάθε άλλο πολίτευμα στην ανθρώπινη ιστορία έθεσε τον πολίτη στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής, έλαμψε τον 5ο αι. και εξαιτίας του ανθρωποκεντρισμού της κατέστησε την Αθήνα, εκτός από παγκόσμια πολιτική και στρατιωτική δύναμη, κέντρο ενός πολιτισμού που όμοιό του δεν είδε ποτέ η ανθρωπότητα. Αλλά μετά την ήττα στον πελοποννησιακό πόλεμο η Αθήνα και η δημοκρατία της άρχισαν να παρακμάζουν. 
  Κατά την ελληνιστική περίοδο η αθηναϊκή δημοκρατία κατέστη περίπου νεκρό κέλυφος και εξαφανίστηκε οριστικά μετά την κατάκτηση των Ρωμαίων και την προσάρτηση της πόλης στην Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Αλλά επέζησε στα συγγράμματα των μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων και στις καρδιές των μελετητών και των διανοουμένων. Εκεί την ανακάλυψε η αναγέννηση και ο διαφωτισμός και, όταν ήλθε η ώρα των μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων, η δημοκρατία επανήλθε στο προσκήνιο ως όραμα για την πολιτική χειραφέτηση του ανθρώπου στον αγώνα υπέρ της πολιτικής ισότητας και κατά της καταπίεσης των πολλών από τους λίγους. Μπροστά στα αιτήματα των επαναστατών οι βασιλείς και οι φεουδάρχες, έκαναν ένα βήμα πίσω και δέχθηκαν τον κοινοβουλευτισμό.
  Πολλοί διανοητές έσπευσαν να  υποστηρίξουν ότι ο κοινοβουλευτισμός είναι η σύγχρονη μορφή της δημοκρατίας. Ωστόσο, τα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα, στα οποία η πολιτική εξουσία ασκείται δι' αντιπροσώπων, φέρουν κατ' όνομα μεν τον τίτλο της δημοκρατίας, αλλά ουδεμία σχέση έχουν με κανένα από τα τέσσερα κριτήρια της αληθινής δημοκρατίας, όπως την γνωρίσαμε στην αρχαία Αθήνα.
    Όπως στην τραγωδία του Ευριπίδη ο Πάρης εξαπατήθηκε από το είδωλο της Ελένης και νόμιζε ότι αγκάλιαζε το σώμα της, ενώ στην πραγματικότητα αγκάλιαζε ένα σύννεφο, έτσι και οι πολίτες παραπλανήθηκαν από τις διακηρύξεις των  δήθεν δημοκρατιών τους και αποκοιμήθηκαν νομίζοντας ότι αρκεί μία ψήφος κάθε τέσσερα χρόνια για να έχουν την πολιτική εξουσία ενώ στην πραγματικότητα  με την ίδια ψήφο είχαν παραχωρήσει την πολιτική εξουσία σε άλλους.
  Το πρόσφατο παράδειγμα της Ιταλίας, όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενεργώντας για λογαριασμό οικονομικής και πολιτικής ολιγαρχίας, κατόρθωσε να παρακάμψει με θράσος την ψήφο των πολιτών μη διορίζοντας καν την κυβέρνηση της αρεσκείας τους, ήταν αρκετό για να καταρριφθεί κάθε μύθος που επιχειρούσε να ταυτίσει τον κοινοβουλευτισμό με την Δημοκρατία.  
   Οι μάσκες πλέον έχουν πέσει και οι πολίτες αρχίζουν να κατανοούν ότι για να χαρακτηριστεί πράγματι ένα πολίτευμα δημοκρατία δεν έχουν καμία σημασία τα μεγάλα λόγια και οι διακηρύξεις. Όπως είπε και ο Περικλής στον επιτάφιο, δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία δεν βρίσκεται στα χέρια των λίγων αλλά των πολλών: " Και όνομα μεν δια το μη ες ολίγους αλλά ες πλείονας οικείν δημοκρατία κέκληται."  (Θουκιδίδης , Ιστορίαι, βιβλίο Β΄37.)
    Μέχρι να συμβεί αυτό, απλά δεν θεωρείται  δημοκρατία.

Σχόλια

  1. Θαυμάσια η αναφορά στον Ευριπίδη. Ορθή η εξέλιξη της δημοκρατίας από τον Σόλωνα, μολονότι η προεργασία είχε αρχίσει σε συνέχειες από διαδοχικούς βασιλείς όπως του Άργους, της Αθήνας κλπ. Ορθά επιλέχθηκαν τα 4 χαρακτηριστικά της αθηναϊκής δημοκρατίας και η ιστορική εξέλιξή της. Σωστά επισημάνθηκε το ψευδεπίγραφο της σύγχρονα Ελληνικά λεγόμενης δημοκρατίας, διεθνώς όμως ρεπούμπλικας, καθώς και ορθά επιλέχθηκε το παράδειγμα της Ιταλίας. Κανένας δεν μπορεί να ξέρει αν ήταν για καλό ή για κακό, όμως ήταν αναμφισβήτητα αντιδημοκρατικό. Δεν μπορώ παρά να προσυπογράψω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΧΡΥΣΑΦΙΤΗΣ31 Μαΐου 2018 στις 1:25 μ.μ.

    ΠΟΛΥ ΕΥΣΤΟΧΟ ΚΕΙΜΕΝΟ.
    ΚΑΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΑΥΤΗ Η ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΠΕΡΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΕΣΩ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗΣ……………
    ΑΠΛΑ, ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΛΛΑ «ΡΕΠΟΥΜΠΛΙΚΑ»……..

    ΣΤΑΜΑΤΗΣ Χ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η ΣΑΝΙΔΑ ΤΟΥ ΚΑΡΝΕΑΔΟΥ

Οι παράγοντες που διαμόρφωσαν την πολιτειακή οργάνωση και τα Συντάγματα ...

ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 21ΗΣ ΜΑΪΟΥ 2023