ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

  Το πολίτευμα της δημοκρατίας γεννήθηκε στην αρχαία Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις - κράτη στα τέλη του 6ου αι. π.Χ..Αλλά ο τοκετός υπήρξε μακρύς και επίπονος, διότι μεσολάβησαν αιώνες ζυμώσεων και ανακατατάξεων και περισσότερα από εκατό έτη κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων. 

   Πατροπαράδοτο πολίτευμα των Αθηνών εμφανίζεται η βασιλεία. Η σταδιακή μετάβαση από αυτήν στην αριστοκρατία ή ολιγαρχία ξεκίνησε όταν κάποιοι βασιλείς αποδείχθηκαν μαλθακοί στα πολεμικά με αποτέλεσμα να προστεθεί δίπλα στον Βασιλιά το αξίωμα του Πολέμαρχου .("Μέγισται δε και πρώται των αρχών ήσαν βασιλεύς και πολέμαρχος και άρχων. Τούτων δε πρώτη μεν η του βασιλέως (αύτη γαρ ην πάτριος), δευτέρα δ' επικατέστη η πολεμαρχία δια το γενέσθαι τινάς των βασιλέων τα πολέμια μαλθακούς" , Αριστοτέλους, Αθηναίων Πολιτεία, 3).Αλλά η ολιγαρχία , παρά τους σκληρούς νόμους (όπως του Δράκοντα το 621-620 π.Χ.) δεν έφερε κοινωνική ειρήνη, αλλά απεναντίας μεγάλης διάρκειας και έντασης κοινωνική ρήξη, διότι τα κτήματα ανήκαν σε ολίγους, ενώ οι φτωχοί , όχι μόνο δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα , αλλά περιέρχοντο σε κατάσταση δουλείας διότι, καθώς δεν είχαν γη δική τους για να καλλιεργήσουν , την μίσθωναν από τους πλούσιους υποθηκεύοντας τα σώματά τους.(Αριστοτέλης, ό.π., 2) .

    Τρεις εμφανίζονται οι σταθμοί για την θεμελίωση της δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα: Ο Σόλων , ο Κλεισθένης και ο Εφιάλτης.

   Ο Σόλων, ο οποίος εξελέγη Επώνυμος Άρχων το 594-593 π.Χ. εν μέσω βίαιης και μεγάλης διάρκειας εξέγερσης του λαού εναντίον της άρχουσας τάξης, απαγόρευσε τα δάνεια με εγγύηση το σώμα και κατήργησε τα ιδιωτικά και δημόσια χρέη ("σεισάχθεια"). Εισήγαγε επίσης νέο πολίτευμα διαιρώντας τον λαό σε 4 τάξεις ανάλογα με την περιουσία τους (πεντακοσιομέδιμνοι, ιππείς, ζευγίτες, θήτες) και παραχωρώντας τα σημαντικότερα αξιώματα στους εκπροσώπους των 3 πρώτων τάξεων. Οι θήτες ωστόσο για πρώτη φορά απέκτησαν το δικαίωμα να εκλέγονται δικαστές και να συμμετέχουν στην Εκκλησία του δήμου.

      Η μεγάλη μεταρρύθμιση του Σόλωνα δεν είχε θεμελιώσει ακόμη το δημοκρατικό πολίτευμα, ούτε μπόρεσε να αποτρέψει τις σφοδρές εμφύλιες συγκρούσεις . Τελικώς, μετά την παρένθεση της τυραννίας του Πεισίστρατου και των υιών του, την δημοκρατία θεμελίωσε ο Κλεισθένης ( 508-507 π.Χ.) και την επέκτεινε ο Εφιάλτης (462-461 π.Χ.).

     Τέσσερα ήταν τα χαρακτηριστικά της αθηναϊκής δημοκρατίας: (α) Η κυριαρχία της Εκκλησίας του Δήμου, η οποία ασκούσε κατ' αποκλειστικότητα την νομοθετική εξουσία και επιφύλασσε για την ίδια την άσκηση των ζωτικών τομέων της εκτελεστικής εξουσίας, τον εξοστρακισμό και ενίοτε την δικαστική εξουσία (β), το κληρωτό όλων των λοιπών αρχών (βουλής, δικαστών κλπ), πλην ελαχίστων εξαιρέσεων (λ.χ. στρατηγοί), όπου προβλέπετο εκλογή, (γ) ο κανόνας ότι κάθε πολίτης μπορεί να εκλεγεί στο ίδιο αξίωμα μόνο μία φορά (εξαίρεση και πάλι οι στρατηγοί) και (δ) ο απόλυτος και χωρίς καμία εξαίρεση δημόσιος έλεγχος και λογοδοσία όλων όσοι ασκούσαν δημόσιο αξίωμα, πριν, κατά την διάρκεια και μετά την παρέλευση των καθηκόντων τους.

     Η δημοκρατία της Αθήνας, απέκτησε μεγάλη αυτοπεποίθηση μετά την μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ) και απογειώθηκε μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνας και το τέλος των περσικών πολέμων. Η Αθήνα κυριάρχησε οικονομικά και εν μέρει στρατιωτικά σε ολόκληρη την Μεσόγειο. Η πολιτιστική άνθηση υπήρξε πρωτοφανής  στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αλλά η ήττα στον πελοποννησιακό πόλεμο (404 π.Χ.) επέφερε βαρύτατο πλήγμα, όχι μόνο για την Αθήνα, αλλά εν τέλει και για την νικήτρια Σπάρτη. 

    Κατά την ελληνιστική περίοδο η δημοκρατία αποδυναμώθηκε, κατά την ρωμαϊκή κοιμήθηκε και κατά την βυζαντινή εξαφανίστηκε. Αλλά ζούσε στα συγγράμματα των μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων. Εκεί την ανακάλυψε η αναγέννηση και ο διαφωτισμός και την έφεραν ξανά στο προσκήνιο ως όραμα για την πολιτική χειραφέτηση του ανθρώπου στον αγώνα κατά της καταπίεσης και της μοναρχίας ελέω θεού. Οι βασιλείς και οι φεουδάρχες, όπως τότε στην αρχαία Αθήνα, έκαναν ένα βήμα πίσω και δέχθηκαν τον κοινοβουλευτισμό.

  Ο κοινοβουλευτισμός δεν εγγυάται κανένα από τα στοιχεία της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας που προηγουμένως αναφέρθηκαν. Απεναντίας όπως στην αρχαία Αθήνα το πολίτευμα του Δράκοντα δεν ήταν δημοκρατικό αλλά ολιγαρχικό, έτσι και ο κοινοβουλευτισμός, δηλαδή η άσκηση της εξουσίας, όχι άμεσα από τους πολίτες, αλλά  μέσω αντιπροσώπων οι οποίοι απλώς  εκλέγονται και ούτε καν ελέγχονται από το λαό, δεν αποτελεί δημοκρατία. Ο κοινοβουλευτισμός δεν έλυσε τα προβλήματα των κοινωνιών. Επιπλέον, τον περασμένο αιώνα εμφανίστηκαν ως φοβερή οπισθοδρόμηση τα σκοτεινά και ολοκληρωτικά συστήματα του ναζισμού, του φασισμού και του κομουνισμού. 

     Ήδη τα τελευταία πενήντα έτη οι λαοί δεν αρκούνται στον κοινοβουλευτισμό. Διεκδικούν άμεση συμμετοχή τους στην πολιτική εξουσία με δημοψηφίσματα, δημόσιο έλεγχο και λογοδοσία των αρχόντων, συμμετοχή όλων των πολιτών στις αρχές με ίσο τρόπο , ακόμη και με κλήρωση, καθώς και θέσπιση ανωτάτου ορίου θητειών κάποιου προσώπου σε δημόσιο αξίωμα. Όσον και εάν ο κοινοβουλευτισμός αυτοαποκαλείται σήμερα "έμμεση δημοκρατία" , στην πραγματικότητα δεν αποτελεί παρά  ένα ιστορικό στάδιο για την μετάβαση από την μοναρχία προς την θέσπιση της αληθινής δημοκρατίας, όπως την διδαχθήκαμε από τους προγόνους μας.