ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΚΑΙ Η ΛΑΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΨΗΦΙΣΗ ΝΟΜΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΚΡΑΤΩΝ

    Εάν δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου εξουσιάζει ο λαός, τότε δεν νοείται δημοκρατικό πολίτευμα χωρίς την άμεση συμμετοχή των πολιτών στην άσκηση της εξουσίας. Τέτοιου είδους συμμετοχή αποτελεί πρωτίστως το δημοψήφισμα.
    Η Ευρώπη και τα άλλα κράτη της δύσεως, ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα, άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι δεν αρκεί ο κοινοβουλευτισμός για τον χαρακτηρισμό ενός πολιτεύματος ως δημοκρατικού. Έτσι, πέρα από τους θεσμούς αντιπροσώπευσης, εισήγαγαν και θεσμούς άμεσης συμμετοχής των πολιτών στην πολιτική ζωή, όπως είναι τα δημοψηφίσματα και οι πρωτοβουλίες πολιτών για προτάσεις νόμου.
     Πηγή έμπνευσης για την καθιέρωση θεσμών άμεσης δημοκρατίας αποτελεί ασφαλώς η ελληνική αρχαιότητα και κυρίως η αθηναϊκή δημοκρατία ("και όνομα μεν δια το μη ες ολίγους αλλά εις πλείονας οικείν δημοκρατία κέκληται", Θουκιδίδης, βιβλίο β΄, επιτάφιος Περικλέους). Ωστόσο, σύγχρονη μητέρα του θεσμού των δημοψηφισμάτων θεωρείται η Ελβετία, όπου διενεργούνται κάθε έτος περίπου 2-3 δημοψηφίσματα σε κεντρικό επίπεδο και ακόμη περισσότερα σε τοπικό επίπεδο.Από το 1945 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 είχαν διενεργηθεί 275 δημοψηφίσματα και ήδη έχουν ξεπεράσει τα 300. Το ελβετικό Σύνταγμα προβλέπει δημοψήφισμα κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας, είτε για την κατάργηση νόμου εάν ζητηθεί από 50.000 πολίτες (άρ.89), είτε για την αναθεώρηση ή την θέσπιση νέου Συντάγματος εάν ζητηθεί από 100.000 πολίτες (άρ.121).
     Δυνατότητα δημοψηφίσματος κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας προβλέπει επίσης το ιταλικό Σύνταγμα εφόσον το ζητήσουν 500.000 εκλογείς , είτε για την  κατάργηση νόμου (άρ.75), είτε για την αναθεώρηση του Συντάγματος (άρ.138). Από το 1970 μέχρι σήμερα έχουν προκηρυχθεί στην Ιταλία 20 δημοψηφίσματα με 66 ερωτήματα.
     Εξάλλου, άλλα κράτη , όπου καθιερώνεται συνταγματικά ο θεσμός του δημοψηφίσματος κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας είναι η Ουγγαρία (εάν το ζητήσουν 200.000 πολίτες, άρ.28C) και το Λουξεμβούργο (άρ.51), ενώ επίσης, υποχρεωτικό δημοψήφισμα σε περίπτωση αναθεώρησης του Συντάγματος προβλέπεται από το Σύνταγμα της Δανίας (άρ.88), της Γαλλίας (άρ.89), της Πολωνίας (άρ.235), του Λουξεμβούργου (άρ.114) και της Αυστρίας για την περίπτωση της ολικής αναθεώρησης (άρ.44). Στην Γερμανία ο θεμελιώδης νόμος της Βόννης προβλέπει ότι απαιτείται δημοψήφισμα για την αναδιάρθρωση ομοσπονδιακού εδάφους (άρ.29), ενώ επίσης τα συντάγματα επιμέρους ομόσπονδων κρατών (λ.χ. του Βερολίνου) προβλέπουν δημοψήφισμα κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας για την ανάκληση των βουλευτών μέσω της διάλυσης της βουλής. 
    Στις ΗΠΑ η διενέργεια δημοψηφισμάτων προβλέπεται από τα Συντάγματα κάποιων εκ των πολιτειών, όπως της Καλιφόρνια, του Όρεγκον, της Βόρειας Ντακότα, της Ουάσιγκτον, του Κολοράντο, της Αριζόνα, της Μοντάνα, του Μίτσιγκαν, του Άρκανσας και της Οκλαχόμα, όπου διενεργείται σημαντικό αριθμός δημοψηφισμάτων.
   Εξάλλου, θεσμό άμεσης συμμετοχής των πολιτών, έστω και ατελή αφού μπορεί να μην έχει αποτέλεσμα,  αποτελεί και η λαϊκή πρωτοβουλία προς ψήφιση νόμου, η οποία απευθύνεται προς το κοινοβούλιο. Τέτοια δυνατότητα προβλέπει το Σύνταγμα της Αυστρίας, κατόπιν συλλογής 100.000 υπογραφών (άρ.41), της Ισπανίας με την συλλογή 500.000 υπογραφών και της Ιταλίας κατόπιν συλλογής 50.000 υπογραφών. 
   Στην Ευρώπη το δημοψήφισμα και οι λοιποί θεσμοί άμεσης συμμετοχής των πολιτών αποτελούν εδώ και πολλές δεκαετίες μία πραγματικότητα και ένα στοιχείο προόδου και πολιτικού πολιτισμού. Εκτός των χωρών που προαναφέρθηκαν, δημοψηφίσματα διενεργούνται συχνά στην Δανία και την Ιρλανδία και λιγότερο στην Σουηδία, την Φινλανδία, την Νορβηγία και αλλού. Εκτός της Ευρώπης και των ΗΠΑ, σημαντικός αριθμός δημοψηφισμάτων διενεργούνται στην Αυστραλία, την Νέα Ζηλανδία και τις Φιλιππίνες.
    Σύμφωνα με το ελληνικό Σύνταγμα η διεξαγωγή δημοψηφίσματος εξαρτάται αποκλειστικά από την κυβέρνηση και την βουλή δεδομένου ότι προκηρύσσεται,  είτε για κρίσιμα εθνικά θέματα κατόπιν πρότασης της κυβέρνησης και απόφασης τουλάχιστον 151 βουλευτών, είτε για ψηφισθέντα νόμο κατόπιν πρότασης τουλάχιστον 120 βουλευτών και απόφασης τουλάχιστον 180 βουλευτών: "Ο πρόεδρος της δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου..." (άρ.44 παρ.2) Ακολούθως, εφόσον δεν προβλέπεται λαϊκή πρωτοβουλία για διενέργεια δημοψηφίσματος, από την ψήφιση του Συντάγματος μέχρι σήμερα ουδέποτε η κυβέρνηση και η βουλή προκήρυξαν έστω και ένα δημοψήφισμα. Βεβαίως, δεν προβλέπεται δημοψήφισμα, όχι μόνο για αναθεώρηση του Συντάγματος, αλλά ούτε καν σε επίπεδο δήμων ή περιφερειών.
   Προ μηνός περίπου ο πρωθυπουργός, υπό την πίεση των αγανακτισμένων εξήγγειλε ότι τον Σεπτέμβριο θα προκήρυσσε δημοψήφισμα για την αλλαγή του Συντάγματος και την εισαγωγή δημοκρατικών ριζικών πολιτειακών αλλαγών. Σήμερα διάβασα στον τύπο ότι τα ερωτήματα του δημοψηφίσματος τελικώς δεν θα αφορούν το πολιτικό σύστημα αλλά άλλα θέματα (λ.χ. τα μη κρατικά πανεπιστήμια). 
     Ποιος ξέρει; Ίσως τελικά να κληθούμε να αποφασίσουμε για τους κορμοράνους του βοτανικού ή τους παπατζήδες της Πλατείας Ομονοίας, της Πλατείας Συντάγματος και της βουλής!








Σχόλια

  1. Θα άξιζε να μνημονευτεί η συμβολή του Ιωάννη Καποδίστρια στην καθιέρωση θεσμών άμεσης Δημοκρατίας στην Ελβετία. Γεγονός για το οποίο τιμάται επετειακά από τους Ελβετούς, πάντα βέβαια με απουσία εκπροσώπων της σημερινής Ελλαδικής πολιτικής εξουσίας !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ο τσάρος Αλέξανδρος διόρισε τον Καποδίστρια έκτακτο απεσταλμένο του και πληρεξούσιο υπουργό για την Ελβετία. Από τη θέση αυτή συνεισέφερε στο ελβετικό σύνταγμα, που προέβλεπε αυτόνομα κρατίδια (καντόνια) σαν μέλη της Ελβετικής Συνομοσπονδίας, με προσωπικά προσχέδια. Συγκεκριμένα απέστειλε υπόμνημα προς τον πρόεδρο της Δίαιτας (βουλής) με τις βασικά στοιχεία που θα έπρεπε να περιέχει το σύνταγμα. Πράγματι κατά το μεγαλύτερο μέρος του, το υπόμνημα ακολουθήθηκε. Να σημειωθεί επίσης ότι η συμμετοχή της Γενεύης στο νέο αυτό κρατίδιο ήταν καθαρά δική του πρωτοβουλία.
    http://enieopsifodeltio.wordpress.com

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Πράγματι ο Καποδίστριας, ο οποίος ήταν μία προσωπικότητα παγκόσμιου βεληνεκούς, συνέβαλε τα μέγιστα στην επίλυση του περίπλοκου ζητήματος της Ελβετίας θεμελιώνοντας δια του Συντάγματος 1815 το ομοσπονδιακό σύστημα της χώρας και κατοχυρώνοντας την ουδετερότητά της. Οι Ελβετοί τον τίμησαν με διαφόρους τρόπους για τις πολύτιμες υπηρεσίες του, ενώ ιδιαίτερα η πόλη της Γενεύης και τα γαλλόφωνα καντόνια τον ανακήρυξαν επίτιμο πολίτη τους. Θα πρέπει ωστόσο να παρατηρήσουμε ότι το ισχύον Σύνταγμα της Ελβετίας όπου προβλέπεται η δυνατότητα δημοψηφισμάτων είναι το Σύνταγμα του 1874.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Οι Ελβετοί είχαν πάντως δημοκρατική παράδοση από αιώνες ο Καποδίστριας διαμόρφωσε μια κατάσταση που ήταν ώριμη, γι' αυτό δεν έκανε κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα, όπου μάλιστα ανέστειλε το Σύνταγμα. Πρέπει να τα λέμε όλα όταν θέλουμε να ευλογήσουμε τα γένια μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Κύριε , πρώην σύντροφε, Λυντζέρη,
    Χάνει το δίκιο του όποιος διαμαρτύρεται κατά της αδικίας επειδή του στερήθηκε το δικαίωμα να ανήκει στους αδικούντες.
    Αυτά κάνατε οι αξιωματούχοι και κομματικοί φεουδάρχες και φτάσαμε στην απόλυτη ξεφτίλα...
    Ανθρωπομηθέας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αγαπητέ κύριε, ονομάζομαι Λυντέρης και όχι Λιτζέρης και δεν ξέρω τι εννοείτε όταν με ονομάζετε πρώην σύντροφό σας. Επίσης, δεν υπήρξα ποτέ αξιωματούχος ή κομματικός φεουδάρχης όπως γράφετε στο σχόλιό σας. Μάλλον είστε εκτός τόπου και χρόνου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η ΣΑΝΙΔΑ ΤΟΥ ΚΑΡΝΕΑΔΟΥ

Οι παράγοντες που διαμόρφωσαν την πολιτειακή οργάνωση και τα Συντάγματα ...

ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 21ΗΣ ΜΑΪΟΥ 2023