Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ ΤΗΣ ΙΣΛΑΝΔΙΑΣ

      Η Ισλανδία  είναι μία χώρα 300.000 κατοίκων , η οποία βρίσκεται στον βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, ανάμεσα στην Νορβηγία και την Γροιλανδία. Το κλίμα της επηρεάζεται από τροπικά και πολικά αέρια ρεύματα, αλλά και από ωκεάνια ρεύματα , ήτοι το Ρεύμα του κόλπου και το πολικό Ρεύμα της Ανατολικής Γροιλανδίας. Το έδαφός της δεν έχει διόλου δάση, αλλά καλύπτεται από παγετώνες, βοσκότοπους και τυρφώνες ή στερεοποιημένη λάβα προερχόμενη από τα 200 περίπου ηφαίστειά της, ενώ η μέση θερμοκρασία της είναι 11 βαθμοί Κελσίου τον Ιούλιο και -1 τον Ιανουάριο.

     Ως πρώτος εξερευνητής της Ισλανδίας φέρεται ο Έλληνας Πυθέας ο Μασσαλιώτης, ο οποίος (κατά μία άποψη με την χρηματοδότηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου), απέπλευσε από την Μασσαλία ανάμεσα στο 330-324 πΧ., εξερεύνησε την περιοχή των ακτών και των νήσων του Ατλαντικού, μεταξύ των οποίων και την  "Θούλη" ( πιθανότατα την σημερινή Ισλανδία) και κατέγραψε τις παρατηρήσεις του σε σύγγραμμα υπό τον τίτλο "Τα περί του Ωκεανού", από το οποίο διάφοροι συγγραφείς διέσωσαν μικρά μόνο αποσπάσματα.. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο Πυθέας ανάφερε πληροφορίες για την νήσο Θούλη και τους γειτονικούς της τόπους όπου "ούτε γη καθ' εαυτήν υπήρχεν, ούτε θάλασσα, ούτε αήρ, αλλά σύγκριμα τι εκ τούτων", ενώ σύμφωνα με άλλο απόσπασμα που διέσωσε ο βυζαντινός ιστορικός του 6ου αι. μ.Χ. Κοσμάς Ινδικοπλεύστης , όταν ο Πυθέας έφθασε στην Θούλη, οι γηγενείς του έδειχναν "την κοίτην του Ηλίου" δεδομένου ότι τον χειμώνα επικρατούσε συνεχώς νύχτα (" ως εκεί των νυκτών αεί γιγνομένων.") (πρβλ. ΠΑΠΥΡΟΣ - ΛΑΡΟΥΣ- ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ).

    Οι Ισλανδοί ως επί το πλείστον είναι  λαός σκανδιναυικής προελεύσεως, ενώ επικρατούσα θρησκεία είναι ο Λουθηρανισμός. Η οικονομία της χώρας βασίστηκε κυρίως στην αλιεία, για την οποία δεν δίστασε να έλθει σε ρήξη με την Μεγ. Βρετανία το 1975 ("πόλεμος του Βακαλάου", προκειμένου να κατοχυρώσει αποκλειστική οικονομική ζώνη 200 μιλίων), αλλά και με την διεθνή κοινότητα το 1992, δεδομένου ότι δεχόταν πιέσεις για την πλήρη απαγόρευση της φαλαινοθηρίας.

    Εάν όμως η Ισλανδία προόδευσε και απέκτησε αξιοζήλευτο οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο χάρη στην αλιεία,  τον Οκτώβριο 2008 χρεοκόπησε εξαιτίας του τραπεζικού της συστήματος. Η οικονομική κρίση προέκυψε όταν οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας (Landsbanki, Kaupthing Glituir) δημιούργησαν χρέη τα οποία ήταν αδύνατον να επαναχρηματοδοτήσουν, διότι κανείς δεν αναλάμβανε τον κίνδυνο να τις δανείσει. Κανονικά, σε μία τέτοια περίπτωση οι τράπεζες απευθύνονται στην κεντρική τράπεζα της χώρας. Ωστόσο, στην συγκεκριμένη περίπτωση η Κεντρική Τράπεζα της Ισλανδίας ήταν αδύνατο να εγγυηθεί την αποπληρωμή των χρεών των εν λόγω τραπεζών, διότι το συνολικό τους χρέος ύψους 50 δις ευρώ ήταν περίπου 6 φορές μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της χώρας. Ακολούθως, οι τράπεζες κατέρρευσαν.

    Αμέσως το κράτος ανέλαβε την διαχείριση των τραπεζών προκειμένου να τις οδηγήσει σε πτώχευση χωρίς να αναλάβει το χρέος τους και κατόπιν να συστήσει νέες τράπεζες μέσα από τις στάχτες των παλαιών. Η κυβέρνηση επιχείρησε να εγγυηθεί τις εγχώριες καταθέσεις των Ισλανδών, αλλά δήλωσε ότι οι ξένοι πιστωτές, οι οποίοι ήταν κυρίως Βρετανοί, θα λάβουν μόνο 5-15% των απαιτήσεών τους, διότι δεν μπορεί το κράτος να αναλάβει το βάρος των εσφαλμένων κινήσεων των τραπεζών. Ως απάντηση, η Μεγάλη Βρετανία "πάγωσε" τα περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας Landsbanki εντός Ηνωμένου Βασιλείου ύψους 5 δις ευρώ και χρησιμοποίησε νόμο περί τρομοκρατίας  και εγκληματικότητας για να δεσμεύσει περιουσιακά στοιχεία της εν λόγω τράπεζας ευρισκόμενα εντός Βρετανικού εδάφους εις χείρας Κεντρικής Τράπεζας της Ισλανδίας ή ισλανδικού κράτους. Επιπλέον, η Βρετανική Αρχή Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών χαρακτήρισε χρεοκοπημένη την θυγατρική της Kaupthing  στην Βρετανία, την έθεσε υπό αναγκαστική διαχείριση και πούλησε 2,5 δις δολάρια καταθετών της στην ING.  Ακολούθησαν και άλλες χώρες και τελικώς η ισλανδική κυβέρνηση κατέληξε σε περίγραμμα λύσης με την Βρετανία και την Ολλανδία ώστε να καλύψει μέρος των απαιτήσεων μέσω δανείων.

      Εν τω μεταξύ, οι έντονες εσωτερικές αντιδράσεις οδήγησαν τον Ιανουάριο 2009 στην παραίτηση της κυβέρνησης του Geir H. Haarde ο οποίος ηγείτο του κόμματος της ανεξαρτησίας και στην διενέργεια εκλογών, όπου εξελέγη  κυβέρνηση του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος με επικεφαλής την Johanna Sigurdardottir. Η νέα κυβέρνηση επιχείρησε να επικυρώσει δια νόμου συμβιβασμό με Μεγ. Βρετανία και Ολλανδία για την αποπληρωμή των τραπεζικών χρεών. Ωστόσο, στο δημοψήφισμα  της 6-3-2010, ο ισλανδικός λαός με ποσοστό 93,2 % ψήφισε "ΟΧΙ" στην καταβολή εκ μέρους του ισλανδικού κράτους ποσού 3,1 δις ευρώ, τα οποία είχαν δοθεί από την Μεγ. Βρετανία και την Ολλανδία για αποζημιώσεις πολιτών τους εξαιτίας της πτώχευσης της τράπεζας Landsbanki. Ομοίως απεφάνθη και σε νέο δημοψήφισμα της 9-4-2011 με ποσοστό 59,77%.

    Αλλά οι Ισλανδοί δεν στάθηκαν μόνο στην μη αποπληρωμή του εναπομείναντος χρέους και στην αλλαγή κυβέρνησης. Στις 27 Νοεμβρίου 2010 εξέλεξαν συντακτική συνέλευση 25 μελών για την προώθηση μεγάλων συνταγματικών αλλαγών σε τομείς όπως οι αρμοδιότητες του Προέδρου και η συμμετοχή των πολιτών στην δημοκρατική διαδικασία, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται και ποινική διερεύνηση του ζητήματος της χρεοκοπίας των τραπεζών, δεδομένου ότι υπήρξαν πληροφορίες περί  τραπεζικών δωρεών προς το τότε κυβερνών κόμμα της ανεξαρτησίας.

    Από το 2008 οι Ισλανδοί διήλθαν μία πολύ δύσκολη τριετία με σοβαρές απώλειες εισοδημάτων και θέσεων εργασίας, κλείσιμο επιχειρήσεων, λιτότητα, ακόμη και μετανάστευση. Προσέφυγαν στο ΔΝΤ από το οποίο δέχθηκαν οικονομική και τεχνική συνδρομή για την ανόρθωση της χώρας. Εφάρμοσαν ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας, επαναλειτουργίας του τραπεζικού συστήματος και επανάκτησης της εμπιστοσύ νης του διεθνούς παράγοντα και σήμερα αρχίζουν να ατενίζουν ακι πάλι με αισιοδοξία το μέλλον.

  Ορισμένοι επιπόλαιοι εδώ στην Ελλάδα χρησιμοποιούν το παράδειγμα της Ισλανδίας για να υποστηρίξουν ότι μπορούμε και εμείς να πούμε "δεν πληρώνω" στους δανειστές μας. Ωστόσο, η Ισλανδία είχε την ευκαιρία και το δικαίωμα να δηλώσει ότι "δεν πληρώνει" με το επιχείρημα ότι δεν υποχρεούται να καλύψει χρέη πτωχευμένων ιδιωτικών τραπεζών.Το πρόβλημα της Ισλανδίας αφορά χρέος τραπεζικό και όχι κρατικό όπως έχει η Ελλάδα. Επιπλέον, οι μη εγχώριοι πιστωτές δεν ήταν κράτη αλλά κυρίως καταθέτες και μάλιστα πολίτες ενός κυρίως κράτους (Μεγ. Βρετανία) ενώ, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, υπήρξε έστω και μερική ικανοποίησή τους.   

    Το παράδειγμα της Ισλανδίας δεν βρίσκεται στην λογική "δεν πληρώνω", η οποία για την Ελλάδα είναι ανεύθυνη, ανήθικη, τυχοδιωκτική και εθνικά καταστροφική. Βρίσκεται στην απόδοση ποινικών ευθυνών και στην αλλαγή του πολιτικού συστήματος μέσω συντακτικής συνέλευσης.