ΤΟ ΝΕΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

  "Ανατολικό ζήτημα" , αποκάλεσε η διπλωματία της Δύσης το δυσεπίλυτο και μακροχρόνιο πρόβλημα της  τύχης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των εδαφών της στην Μέση Ανατολή και στην χερσόνησο της Βαλκανικής.
  Ο όρος καθιερώθηκε το 1822 στο συνέδριο της Βερόνας κατά τις συζητήσεις που αφορούσαν την ελληνική επανάσταση. Ωστόσο, οι περισσότεροι μελετητές συγκλίνουν ότι η ολοκληρωμένη θεώρηση του ανατολικού ζητήματος δεν μπορεί να αφορά αποκλειστικά την περίοδο που ξεκινάει στις  αρχές του 18ου αι., οπότε συνειδητοποιήθηκε η ανάγκη διανομής της εδαφικής κληρονομίας που άφηνε πίσω της η καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία. Απεναντίας, οφείλει να ανατρέξει στον 13ο αι. και να διέλθει τις προηγούμενες φάσεις, ήτοι, αφενός της απόπειρας ανάσχεσης της ορμής των Οθωμανών (1289-1683), οι οποίοι κατόρθωσαν, ξεκινώντας από την Ασία, να κατακτήσουν την Μικρά Ασία, την χερσόνησο της Βαλκανικής, και την Εγγύς και Μέση Ανατολή και, αφετέρου, την φάση, όπου τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων επέβαλαν την διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την επιχείρηση της οικονομικής και πολιτιστικής διείσδυσης μέσα σε αυτήν (1684-1800).
   Το Ανατολικό Ζήτημα δεν εμφανίζεται απλώς ως ένα ζήτημα εδαφικής κυριαρχίας ή επιρροής. Επιπλέον αυτών του αποδόθηκε βαθύ πολιτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο το οποίο, με αφετηρία την γενική αντίληψη ότι οι Οθωμανοί "σφετερίστηκαν πανάρχαια ιστορικά δικαιώματα κυριαρχίας άλλων λαών τους οποίους δεν κατάφεραν να ενσωματώσουν εξαιτίας του αγεφύρωτου θρησκευτικού και πολιτιστικού χάσματος που τους χώριζε", συνίσταται τελικώς στην πεποίθηση ότι οι Οθωμανοί, ως ξένοι και δίχως διάθεση προσαρμογής  στα πρότυπα κοινωνικής ζωής των γειτονικών λαών "δεν συνδέονταν αρμονικά με την πολιτική οργάνωση του ευρωπαϊκού κόσμου" και συνεπώς έπρεπε να εκδιωχθούν (Ι.Κ. Χασιώτης, Εγκ. Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τ. 7ος, σελ.174).  
    Μέχρι τις αρχές του 18ου αι. οι Μεγάλες Δυνάμεις προτιμούσαν την τεχνητή διατήρηση στην ζωή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με σκοπό να την εκμεταλλεύονται. Αλλά όταν οι υπόδουλοι λαοί της, με πρώτους τους Έλληνες, άρχισαν να επαναστατούν, τότε άνοιξε ο ασκός του Αιόλου.
   Η ελληνική επανάσταση του 1821, η Αιγυπτιακή κρίση  (1831-1833, 1839-1841), ο Κριμαϊκός πόλεμος (1853-1856),  η Ανατολική Κρίση με την εξέγερση των  Βοσνίων, των Βουλγάρων και των  Σέρβων και τον ρωσοτουρκικό πόλεμο (1875-1878), το Μακεδονικό Ζήτημα (1878-1908) , ο ιταλοτουρκικός πόλεμος (1911-1912) και ο βαλκανικός πόλεμος του 1912 οδήγησαν στον ακρωτηριασμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ η διάλυσή της ολοκληρώθηκε με τον ά παγκόσμιο πόλεμο.       
     Μετά την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι Τούρκοι διασώθηκαν χάρη στις ικανότητες του Κεμάλ, ο οποίος, με την υλική υποστήριξη  των Σοβιετικών και των Γάλλων που έλαβαν υποσχέσεις και ανταλλάγματα, πέτυχε την στρατιωτική αναδιοργάνωση του στρατού του και την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου, το οποίο είχε φθάσει μέχρι τον Σαγγάριο ποταμό. 
    Ο Κεμάλ υποσχέθηκε στην Δύση νομιμοφροσύνη και εξευρωπαϊσμό και  πέτυχε την ίδρυση της Τουρκίας μέσα από τις  στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.Ακολούθως, η Δύση θεώρησε ότι με την ίδρυση της Τουρκίας επήλθε το τέλος του Ανατολικού Ζητήματος.  
    Αλλά ο λύκος, ως γνωστόν, όσο και εάν μεταμορφωθεί, δεν αλλάζει ούτε μυαλά , ούτε συνήθειες. Η Τουρκία ουδέποτε επέδειξε ειλικρινή διάθεση εξευρωπαϊσμού και ουδόλως ενστερνίστηκε τις θεμελιώδεις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η δε νομιμοφροσύνη της έναντι της Δύσης αποδείχθηκε ευκαιριακή. 
  Η σημερινή Τουρκία του Ερντογάν, όχι μόνο επιστρέφει στις πολιτιστικές συνήθειες των Οθωμανών, αλλά έφθασε στο σημείο να μην συντάσσεται ούτε στρατιωτικά με την Δύση.
   Από την Τουρκία του Ερντογάν απουσιάζει τόσο η νομιμοφροσύνη , όσο και ο εξευρωπαϊσμός, δηλαδή η επαγγελία του Κεμάλ χάρη στην οποία πέτυχε την ίδρυση του κράτους της Τουρκίας.
    Αλλά, εάν η Δύση θεώρησε ότι με την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την ίδρυση της εξευρωπαϊσμένης και νομιμόφρονος Τουρκίας επήλθε το τέλος του Ανατολικού Ζητήματος, το γεγονός ότι οι ανωτέρω συνθήκες της νομιμοφροσύνης και του εξευρωπαϊσμού δεν υφίστανται, είναι προφανές ότι φέρνει την Δύση και τον πολιτισμό της  μπροστά σε ένα νέο Ανατολικό Ζήτημα.      
       



Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η ΣΑΝΙΔΑ ΤΟΥ ΚΑΡΝΕΑΔΟΥ

Οι παράγοντες που διαμόρφωσαν την πολιτειακή οργάνωση και τα Συντάγματα ...

ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 21ΗΣ ΜΑΪΟΥ 2023