Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡ.11 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

   Σύμφωνα με το άρθρο 11 του Συντάγματος, "1. Οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα. 2. Μόνο στις δημόσιες συναθροίσεις μπορεί να παρίσταται η αστυνομία. Οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή , αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής , όπως νόμος ορίζει."    

   Το άρ. 11 Σ προστατεύει το ατομικό δικαίωμα των Ελλήνων πολιτών να συνέρχονται, ήτοι να συγκεντρώνονται για να διαβουλευτούν, ή να διακηρύξουν κάποιο κοινό μήνυμα. Η διάταξη ιστορικά εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του 1864 (άρ. 10) και από τότε βρίσκεται παρούσα σε όλα τα Συντάγματα, πάντοτε υπό την προϋπόθεση, οι πολίτες να συνέρχονται "ήσυχα και χωρίς όπλα". Ήταν άλλωστε σκληρή  η εμπειρία των ενόπλων συναθροίσεων - επαναστάσεων της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που ανάγκασε τον Όθωνα να παραχωρήσει το Σύνταγμα του  1844, και του 1862, που έφερε την οριστική αναντροπή της βασιλείας του και, προφανώς, οι επόμενοι κρατούντες, οι  οποίοι αναγκάσθηκαν να αναγνωρίσουν το δικαίωμα, δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση να πάθουν τα ίδια.  

    Ωστόσο, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ήσυχα και χωρίς όπλα δεν προστατεύεται απολύτως. διότι στην παρ. 2 άρ. 11 Σ ορίζεται ότι οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της  αστυνομικής αρχής, γενικά αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή, αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής , όπως νόμος ορίζει.  

   Από την ανωτέρω διάταξη συνάγονται τα εξής: 

  1. Δεν μπορούν να απαγορευτούν οι συναθροίσεις σε κλειστούς χώρους.

  2. Μπορούν να απαγορευτούν οι συναθροίσεις σε ανοικτό χώρο (υπαίθριες) (α) εφόσον προβλέπεται από νόμο (β) με απόφαση της αστυνομικής αρχής , η οποία (γ) οφείλει να είναι αιτιολογημένη και (δ) να εξηγεί μέσω της αιτιολογίας απαγόρευσης. είτε ότι επίκειται σοβαρός κίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια, εάν πρόκειται για απαγόρευση συναθροίσεων σε όλη την χώρα, είτε ότι απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, εάν η απαγόρευση τίθεται για ορισμένη περιοχή.

  Επιπλέον, σύμφωνα με την γενική διάταξη του άρ. 25 παρ. 1εδ δ του Συντάγματος, οι κάθε είδους περιορισμοί των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που μπορεί να επιβληθούν σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους πρέπει να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας, ήτοι να είναι το  πρόσφορο και το απολύτως αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη του σκοπού και το όφελος που επιτυγχάνεται δια της απαγόρευσης να είναι σημαντικότερο από τον περιορισμό του δικαιώματος. Η αρχή της αναλογικότητας, η οποία εμφανίζεται και στην Ευρωπαική Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που έχει κυρωθεί στην χώρα μας και έχει αυξημένη τυπική δύναμη, ισχύει προφανώς και στην περίπτωση επιβολής περιορισμών στο δικαίωμα του συνέρχεσθαι.

   Στις 14-11-2020 δημοσιεύθηκε η υπ' αρ. 1029/8/18/13-11-2020 απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, σύμφωνα με την οποία αποφασίστηκε, από 15 Νοεμβρίου ώρα 6.00 π.μ. μέχρι 18 Νοεμβρίου 2020 ώρα 9.00 μμ η "απαγόρευση όλων των δημοσίων υπαίθριων συναθροίσεων στο σύνολο της επικράτειας (άρ. 11 του Συντάγματος και ν. 4703/2020, στις οποίες συμμετέχουν τέσσερα (4) και περισσότερα άτομα."  Στο άρ. Ι1α της απόφασης αναφέρεται ότι έλαβε υπόψη της "τα  άρ. 11 και 5 του Συντάγματος ιδίως δε την ερμηνευτική δήλωση του τελευταίου" (η οποία ορίζει ότι επιτρέπεται η λήψη μέτρων περιορισμού της ελεύθερης κίνησης των πολιτών στην χώρα για την προστασία της δημόσιας υγείας), ενώ στο άρ.ΙΙ ότι έλαβε υπόψη "τους επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας που συνίστανται στον σοβαρό κίνδυνο διασποράς του κορωνοϊού covid -19 ".  

  Χθες το βράδυ ο υιός μου Στέργιος Λυντέρης, τριτοετής φοιτητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διαβάζοντας την παραπάνω απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, έκανε δύο οξυδερκείς παρατηρήσεις: 

   Η πρώτη παρατήρηση ήταν ότι για την αιτιολογία της η απόφαση του Αρχηγού Μιχαήλ Καραμαλάκη έλαβε υπόψη λάθος διάταξη του Συντάγματος, διότι η ερμηνευτική δήλωση του άρ. 5 του Συντάγματος στην οποία "ιδίως" όπως ρητά  αναγράφεται, βασίστηκε η απόφαση, αναφέρεται σε περιορισμούς της ελεύθερης κίνησης των πολιτών και όχι στο δικαίωμα των συναθροίσεων το οποίο, δεν είναι απλή μετακίνηση κάθε πολίτη ατομικά, αλλά συγκέντρωση ομάδας ατόμων με συγκεκριμένο κοινό σκοπό και διέπεται ειδικά από το άρ. 11. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι οι λόγοι προστασίας της δημόσιας υγείας τους οποίους επικαλείται ως αιτιολογία η απόφαση είναι πολύ αμφίβολο εάν εντάσσονται στους κινδύνους για την δημόσια ασφάλεια που απαιτεί το άρ. 11 για την απαγόρευση των συναθροίσεων. Η απόφαση πουθενά δεν κάνει λόγο για κίνδυνο για την δημόσια ασφάλεια, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο άρ. 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που αναφέρεται στο δικαίωμα του συνέρχεσθαι διακρίνονται ρητά οι λόγοι δημόσιας ασφάλειας από τους λόγους προστασίας της υγείας.

    Η δεύτερη παρατήρηση ήταν ότι από την αιτιολογία της απόφασης δεν προκύπτει πουθενά η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας, διότι δεν αποδεικνύεται, ούτε καν επιχειρηματολογείται ότι η απαγόρευση κάθε είδους συνάθροισης αριθμού 4 ατόμων και άνω σε όλη την επικράτεια της χώρας για το διάστημα από 15 Νοεμβρίου έως και 18 Νοεμβρίου 2020 ήταν το μοναδικό πρόσφορο και αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη του σκοπού προστασίας της δημόσιας υγείας (εάν υποθέσουμε ότι ο εν λόγω σκοπός εναρμονίζεται τελικά με το άρ. 11 Σ) και η σημασία του οποίου είναι σπουδαιότερη από το δικαίωμα  των συναθροίσεων με τον τρόπο που περιορίστηκε. 

   Σήμερα, Ο Νιλς Μουίζνιεκς περιφερειακός διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη δήλωσε: «Η απόφαση των ελληνικών αρχών να εκδώσουν γενική απαγόρευση σε όλες τις δημόσιες συναθροίσεις σε ολόκληρη τη χώρα είναι δυσανάλογη και παραβιάζει τις υποχρεώσεις της Ελλάδας βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ορισμένοι περιορισμοί στο δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης για τον έλεγχο της πανδημίας μπορούν να είναι επιτρεπτοί, αλλά πρέπει να πληρούν τις αρχές της αυστηρής αναγκαιότητας και της αναλογικότητας. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν καμία λευκή επιταγή για να περιορίσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, ακόμη και σε αυτές τις δύσκολες στιγμές».(Βλ NEWS 24-7 " Διεθνής Αμνηστία, παρέμβαση κατά της απόφασης για απαγόρευση των συναθροίσεων").

    Το διέπραξαν όταν έστειλαν τα ΜΑΤ στην Χίο για να εφαρμόσουν την απίθανη απόφαση επίταξης των περιουσιών των πολιτών. Τα ίδια έκαναν όταν , πριν ακόμη έλθει η πανδημία, έσπευσαν να αναστείλουν για τέσσερα έτη τα τοπικά δημοψηφίσματα. Το έπραξαν με μεγάλη χαρά και τώρα, λέγοντας με ύφος ότι θα συλλάβουν όποιον επιχειρήσει να πάει σε συγκέντρωση για το Πολυτεχνείο, αντί να φροντίσουν, με συναίνεση, να εορτασθεί η επέτειος χωρίς κίνδυνο για την υγεία των πολιτών.

     Δεν ξέρω εάν είναι μόνο ζήτημα ιδεολογίας, ή το πράγμα έχει και ψυχολογικές προεκτάσεις.