ΤΟ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ

       Ο Ρήγας Βελεστινλής  υπήρξε διανοούμενος, οραματιστής και επαναστάτης και δικαίως θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού. Γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας, φοίτησε στην σχολή της Ζαγοράς του Πηλίου και σε ηλικία 20 ετών έφυγε για την Κωνσταντινούπολη, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Βλαχία και στην Βιέννη, όπου η  μόρφωση και το παράστημά του τον βοήθησαν να  γνωρίσει σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής ομογένειας και να θέσει σε εφαρμογή σχέδιο επανάστασης κατά του τουρκικού ζυγού.   Το 1797 εξέδωσε κρυφά στην Βιέννη , εγχειρίδιο της πολεμικής τέχνης ("εγκόλπιον στρατιωτικόν"), χάρτες των προς επανάσταση χωρών , και, κυρίως, την λεγόμενη "Νέα Πολιτική Διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης της Μ. Ασίας, των μεσογείων νήσων και της Βλαχομπογδανίας", η οποία αποτελείτο από την επαναστατική προκήρυξη, το Σύνταγμα και τον θούριο. Επιχείρησε να στείλει το επαναστατικό υλικό στην Ελλάδα, αλλά , δυστυχώς, συνελήφθη στην Τεργέστη από την Αυστριακή Αστυνομία, παραδόθηκε στους Τούρκους μαζί με επτά συντρόφους του και, αφού βασανίσθηκε, θανατώθηκε στο Βελιγράδι τον Ιούνιο 1798.

       Το όραμα του Ρήγα, όπως περιγράφεται μέσα από την "Νέα Πολιτική Διοίκηση",  δεν  εξαντλείται μόνο την εξέγερση των Ελλήνων  εναντίον των Τούρκων αλλά επαγγέλλεται την επανάσταση όλων των λαών των Βαλκανίων (ακόμη και των ίδιων των Τούρκων) εναντίον του Σουλτάνου και την δημιουργία ενός νέου κράτους με τον τίτλο "Ελληνική Δημοκρατία", όπου όλοι οι πολίτες θα είναι ίσοι μεταξύ τους, ανεξαρτήτως εθνότητας ή θρησκευτικών πεποιθήσεων. Τούτο προκύπτει αμέσως από την επαναστατική προκήρυξη: " Ο λαός απόγονος των Ελλήνων, όπου κατοικεί την Ρούμελην, την Μικράν Ασίαν, τας Μεσογείους νήσους, την Βλαχομπογδανίαν και όλοι όσοι στενάζουν υπό την δυσφορώτατην τυρρανίαν του Οθωμανικού βδελυρωτάτου δεσποτισμού.... όλοι λέγω χριστιανοί και Τούρκοι χωρίς κανέναν ξεχωρισμό θρησκείας..."

      Αλλά και το ίδιο το σχέδιο συντάγματος, το οποίο χωρίζεται σε δύο μέρη και αποτελεί υπόδειγμα όσον αφορά τις δημοκρατικές αντιλήψεις του. 

     Στο πρώτο μέρος υπό τον τίτλο "Τα δίκαια του Ανθρώπου"όχι μόνο κατοχυρώνεται πλήρως σειρά ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως η αρχή της ισότητας, η ελευθερία, η προσωπική ασφάλεια,  ιδιοκτησία, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, η θρησκευτική ελευθερία , η ελευθερία έκφρασης, το δικαίωμα στην εκπαίδευση και το δικαίωμα του αναφέρεσθαι, αλλά αναγνωρίζεται στους πολίτες ως "ιερό" το δικαίωμα της αντίστασης, της επανάστασης και της τιμωρίας του τυράννου εάν η διοίκησή του  "βιάζει, αθετεί, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του"(άρ.35).

      Ακόμη προοδευτικότερο εμφανίζεται το δεύτερο μέρος του σχεδίου συντάγματος, όπου παρουσιάζεται η πρόταση για την οργάνωση και τις λειτουργίες της πολιτείας και προβλέπεται, όχι μόνο πλήρης διάκριση των εξουσιών, αλλά και άμεση συμμετοχή των πολιτών. Ειδικότερα προβλέπεται δημοψήφισμα κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας , τόσο κατά την επικύρωση νόμου (άρ.60), όσο και για την κατάργηση παλαιότερου νόμου (άρ.115.επ.), αλλά και εκλογή των δικαστών απευθείας από τον λαό (άρ.85-100).

     Στο παράρτημα του συντάγματος ο Ρήγας προτείνει ως σημαία της "Ελληνικής δημοκρατίας ένα ρόπαλο του Ηρακλή με τρεις σταυρούς και χρώματα το κόκκινο , το λευκό και το μαύρο. Το κόκκινο ως σύμβολο της αυτοκρατορικής πορφύρας και αυτεξουσιότητας του ελληνικού λαού, το οποίο, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, μεταχειρίζονταν οι προπάτορές μας ως ένδυμα πολέμου, ώστε να μην φαίνονται οι πληγές. Το άσπρο ως απόδειξη της αθωότητας "της δικαίας ημών αφορμής κατά της τυραννίας" και το μαύρο για να δηλώνει " τον υπέρ πατρίδος και ελευθερίας ημών θάνατον."

       Ο Ρήγας υπήρξε ένας αγνός αγωνιστής και οραματιστής. Με τον αγώνα του έσπειρε  στους επαναστάτες του 1821 τον πόθο της επανάστασης και της λευτεριάς. Με τις ιδέες του μπορεί ακόμη και σήμερα να  παρακινήσει σε  κοινή γόνιμη πορεία τους λαούς των Βαλκανίων και να εμπνεύσει τους  ¨Ελληνες σε  νέους αγώνες για ριζική  δημοκρατική συνταγματική μεταρρύθμιση.